تحلیل وضعیت بازار مس در ایران، لندن و آمریکا در تیرماه سال 1404

در تیرماه 1404، بازار جهانی و داخلی مس شاهد تحولاتی چندوجهی بود که نشاندهنده تأثیر متقابل عوامل اقتصادی کلان، جغرافیای سیاسی و ساختارهای تولید و تقاضا بود. بر اساس تحلیل دکتر علیرضا نظر، بازار مس در این ماه در سه قطب مهم — ایران، لندن و آمریکا — روندهای متفاوتی را تجربه کرد که هر کدام بازتابی از شرایط اقتصادی و سیاسی منطقه خود بود. در این مقاله، به بررسی همزمان این سه بازار پرداخته و ارتباطات ساختاری میان آنها تحلیل میشود.

1. بازار مس در لندن: افزایش قیمت تحت تأثیر تقاضای آسیایی

در تیرماه 1404، قیمت مس در بورس فلزات لندن (LME) روندی صعودی داشت. قیمت هر تن مس خام (نوع cathode) از حدود 8,750 دلار در پایان خرداد به 9,120 دلار در پایان تیر رسید که معادل رشد 4.2 درصدی در یک ماهه است. این افزایش عمدتاً ناشی از بهبود موقت تقاضا در چین و هند بود.

چین به عنوان بزرگترین خریدار مس در جهان (با سهم حدود 55 درصد از واردات جهانی)، در این ماه اقدام به افزایش واردات از کشورهایی مانند شیلی و پرو کرد. این افزایش تقاضا، با توجه به تلاشهای دولت چین برای تحریک بخش ساختمان و صنایع الکترونیک، بازار جهانی مس را تحت تأثیر قرار داد.

همچنین، کاهش تولید در شیلی و پرو به دلیل مشکلات زیستمحیطی و تحریم موقت برخی معادن، عرضه جهانی را محدود کرد و به افزایش قیمت کمک کرد. بر اساس گزارش بانک جهانی (2024)، کمبود عرضه در نیم سال نخست 1404 حدود 180 هزار تن بود که فشار قیمتی ایجاد کرد.

2. بازار مس در آمریکا: ثبات نسبی با چشمانداز رشد

در آمریکا، بازار مس در تیرماه 1404 با ثبات نسبی همراه بود، اما با چشمانداز رشد بلندمدت. قیمت مس در بورس کامودیتی نیویورک (COMEX) از 4.12 دلار در هر پوند به 4.28 دلار رسید که معادل 3.9 درصد افزایش است. این رشد کمی کمتر از LME بود، اما بازتابی از تقاضای داخلی پایدار بود.

عوامل کلیدی مؤثر بر بازار آمریکایی:

• اقدامات زیرساختی دولت بایدن در چارچوب قانون زیرساختهای پاک (Inflation Reduction Act) که سرمایهگذاری گستردهای در شبکه های برق، خودروهای الکتریکی و انرژیهای تجدیدپذیر را در پی داشت. این پروژه ها به شدت به مس وابسته هستند.
• افزایش سرمایهگذاری در فناوریهای پایه مانند هوش مصنوعی و دیتاسنترها که به دلیل نیاز به سیمهای با کیفیت بالا، تقاضا برای مس را افزایش دادند.
• ثبات عرضه داخلی از طریق معادن بزرگی مانند Morenci در آریزونا و Robinson در نوادا.

دکتر نظر تأکید میکند که «آمریکا در حال بازتعریف جایگاه خود در زنجیره تأمین مس است. با توجه به وابستگی به چین و آفریقا، واشنگتن به دنبال تقویت تولید داخلی و همکاری با متحدان (مانند کانادا و استرالیا) است تا امنیت منابع را تضمین کند.»

3. بازار مس در ایران: افزایش قیمت بدون بهبود تولید

در ایران، قیمت مس در تیرماh 1404 افزایش چشمگیری داشت. قیمت هر تن مس خام از حدود 490 میلیون تومان در پایان خرداد به 525 میلیون تومان در پایان تیر رسید (افزایش 7.1 درصدی). این افزایش، با وجود کاهش تولید و صادرات، رخ داد و نشاندهنده انتقال هزینه های بالای واسطه به قیمت نهایی بود.

چالشهای تولید و عرضه

• تحریمهای بین المللی: دسترسی به فناوریهای پیشرفته، قطعات حیاتی و تجهیزات کنترلی محدود است. بر اساس گزارش ایمیدرو، بیش از 60 درصد از دستگاه های مورد نیاز برای بهینهسازی فرآیند تولید مس قابل واردات نیستند.
• کمبود ارز تخصیصی: بسیاری از شرکتها نتوانستند مواد اولیه یا قطعات یدکی را وارد کنند. این امر منجر به توقف یا کاهش تولید در واحدهایی مانند معدن مس سرچشمه و مجتمع مس سبزوار شد.
• قطعیهای مکرر برق: با وجود موقعیت مناسب انرژی در منطقه یزد و کرمان، قطعیهای برق به دلیل مدیریت ناکارآمد شبکه، فرآیندهای تولید را مختل کرده است.

صادرات و تقاضای داخلی

• صادرات مس خام در تیرماه 1404 نسبت به خرداد 14 درصد کاهش یافت. این کاهش عمدتاً به دلیل افزایش قیمت داخلی و ترجیح فروش در بازار داخلی بود.
• تقاضای داخلی نیز به دلیل رکود نسبی در صنایع مصرفکننده (مانند ساختمان، تأسیسات و کابلکشی) کاهش یافت. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، فعالیت ساختمانی در سه ماهه نخست 1404 نسبت به سال قبل 9 درصد کاهش داشت.

4. مقایسه بین بازارها: تفاوتها و شباهتها

این جدول نشان میدهد که در حالی که بازارهای لندن و آمریکا بیشتر تحت تأثیر عوامل اقتصادی و تقاضای واقعی هستند، بازار ایران بیشتر تحت فشار عوامل سیاسی و ساختاری قرار دارد.

5. تحلیل اقتصاد سیاسی: مس به عنوان شاخص ژئوپولیتیک

دکتر نظر در تحلیل خود تأکید میکند که «مس دیگر تنها یک فلز صنعتی نیست، بلکه یک کالای استراتژیک در جنگ فناوری و انرژی تمیز جهانی است. کنترل بر تولید و تأمین مس، معادل کنترل بر آینده انرژی، حملونقل و ارتباطات است.»

او هشدار میدهد که «ایران با داشتن دومین معدن بزرگ مس جهان (سرچشمه)، پتانسیل عظیمی دارد، اما تحریمها، ضعف در مدیریت منابع و عدم سرمایهگذاری بلندمدت، این پتانسیل را تبدیل به چالش کرده است.»

6. توصیه های سیاستی

برای بهبود وضعیت بازار مس در ایران، دکتر نظر پیشنهادات زیر را ارائه میدهد:

1. تخصیص ارز ترجیحی به واردات فناوری و قطعات حیاتی برای بهینهسازی تولید.
2. تقویت همکاریهای منطقهای با کشورهایی مانند عراق، ارمنستان و ترکیه برای دسترسی به فناوری و بازارهای جایگزین.
3. ایجاد صندوق توسعه معادن مس با مشارکت بخش خصوصی و صندوقهای ملی.
4. تبدیل از صادرات خام به صادرات با ارزش افزوده (مانند میله مس، سیم پیچیده و کابل).
5. شفافسازی در قیمتگذاری و جلوگیری از دخالتهای غیرقانونی در بازار داخلی.

جمع‌بندی

تیرماه 1404، ماهی از رشد قیمت مس در سطح جهانی و داخلی بود، اما با تفاوتهای عمیق در دلیل این رشد. در لندن و آمریکا، افزایش قیمت ناشی از تقاضای واقعی و سرمایهگذاری بلندمدت بود، اما در ایران، این افزایش عمدتاً ناشی از تورم، تحریم و کاهش تولید بود. این تفاوت نشان میدهد که ایران در حال از دست دادن فرصتهای استراتژیک در بازار جهانی مس است. آینده این بخش به اصلاح ساختاری، کاهش وابستگی به صادرات خام و تقویت تولید با ارزش افزوده وابسته است.

مراجع:

1. London Metal Exchange (LME), Monthly Market Report, June 2025.
2. COMEX, Copper Futures Report, June 2025.
3. ایمیدرو، گزارش عملکرد صنایع مس، تیرماه 1404.
4. مرکز آمار ایران، گزارش فعالیت صنعت و ساختمان، سه ماهه نخست 1404.
5. سازمان گمرک، آمار صادرات و واردات مس، تیر 1404.
6. World Bank, Commodity Markets Outlook, Summer 2024.
7. International Monetary Fund (IMF), Middle East Economic Outlook, June 2025.
8. U.S. Geological Survey (USGS), Mineral Commodity Summaries, 2025.
9. دفتر تحقیقات مجلس، گزارش چالشهای صنایع معدنی، خرداد 1404.