وضعیت بازار ساخت‌وساز در شهرهای بزرگ ایران — مهر ۱۴۰۴

در مهر ۱۴۰۴ بازار ساخت‌وساز در شهرهای بزرگ ایران با ترکیبی از رکود در تقاضا و افزایش چشمگیر هزینه‌های تولید مواجه شد؛ وضعیتی که سازندگان، پیمانکاران و خریداران را هم‌زمان تحت فشار قرار داده است. سه عامل اصلی که در مهرماه بیش از همه تاثیرگذار بودند عبارت‌اند از: (۱) رشد قابل‌توجه هزینه ساخت، (۲) کاهش صدور پروانه‌ها و فعالیت سازندگان، و (۳) تثبیت یا نوسان بالای قیمت مصالح ساختمانی (به‌ویژه فولاد/میلگرد) که نقش تعیین‌کننده‌ای در هزینه نهایی ساخت دارد.

۱. رشد هزینه ساخت و اثر آن بر پروژه‌ها

مرکز آمار ایران گزارش داد که هزینه ساخت مسکن در تهران در فصل بهار ۱۴۰۴ جهش نزدیک به ۵۰ درصدی را تجربه کرده است — جهشی که فشار هزینه‌ای سنگینی بر سازندگان و سازوکار قیمت‌گذاری واحدها وارد می‌کند و بسیاری از پروژه‌های کوچک را به توقف یا تأخیر کشانده است. این رشد هزینه به معنی افزایش دستمزدها، بهای مصالح و هزینه‌های جانبی ساخت است و در شرایطی که تقاضای موثر کاهش یافته، حاشیه سود سازندگان را کاهش داده است. Mehr News

۲. کاهش صدور پروانه و افت فعالیت سازندگان

آمارها نشان می‌دهد صدور پروانه‌های ساخت در برخی بازه‌های سال ۱۴۰۴ کاهش داشته است؛ گزارش‌ها از افت قابل‌توجه صدور پروانه‌ها و نیز کاهش فعالیت ساخت‌وساز خبر می‌دهند (در برخی مناطق کاهش تا حدود ۲۰–۳۵ درصد در فصول مختلف گزارش شده است). علاوه بر این، برخی مقام‌ها و نهادهای فنی کاهش ۳۰ تا ۵۰ درصدی فعالیت ساخت‌وساز در نیمه نخست سال را هم اشاره کرده‌اند که نشان‌دهنده کندی چشمگیر در جریان پروژه‌های جدید است. این ترکیبِ افت صدور پروانه و کاهش پروژه‌های فعال، نشانه‌ای از ورود بخش ساخت به فاز رکود است. ایرنا+1

۳. قیمت مصالح (میلگرد، سیمان و فولاد)

در مهر ۱۴۰۴ قیمت برخی مصالح کلیدی به‌ویژه میلگرد و کالاهای فولادی در سطوح بالا تثبیت یا افزایشی گزارش شد؛ منابع بازار (از جمله TGJU) قیمت میلگرد را با رشد و سطح قیمتی بالا در مهرماه گزارش کردند که مستقیماً هزینه برآوردی ساخت را بالا می‌برد. ثبات نسبی یا شیب کندتر رشد (نسبت به دوره‌های جهشی قبل) هم دیده می‌شود، اما قیمت‌ها کماکان در سطوحی قرار دارند که تأثیر قابل‌توجهی بر هزینه نهایی مسکن دارند. شبکه اطلاع رسانی طلا و ارز+1

جدول خلاصه شاخص‌های کلیدی (مهر ۱۴۰۴)

نکات تفصیلی برای شهرهای بزرگ

تهران: افزایش شدید هزینه ساخت و جهش قیمتی عوامل تولید، همراه با کاهش نسبی صدور پروانه در مقاطعی از سال، باعث شده که سازندگان یا پروژه‌ها را به تاخیر بیندازند یا اندازه واحدها را کوچک‌تر کنند تا بار سرمایه‌ای کاهش یابد. گزارش‌های مرکز آمار و نیز داده‌های بانک مرکزی نشان از رکود نسبی در معاملات دارد؛ تورم قیمتی بالا اما تقاضای ضعیف ترکیبی از رکود تورمی در بخش مسکن پدید آورده است. Mehr News+1

مشهد، اصفهان، تبریز و سایر کلان‌شهرها: وضع کلی مشابه تهران است اما شدتِ فشار هزینه و افت صدور پروانه بسته به بازار محلی و ترکیب تقاضا (مصرفی یا سرمایه‌ای بودن تقاضا) متفاوت است. در استان‌هایی که پروژه‌های بزرگ دولتی یا نیمه‌دولتی فعال‌اند، کندی کمتر و در مناطقی که تقاضای سرمایه‌ای ریزش داشته، توقف پروژه‌ها ملموس‌تر گزارش شده است. (گزارش‌های محلی و ملی از افت پلاک‌های ساخت و کاهش فعالیت خبر می‌دهند). ایرنا+1

پیامدها و چشم‌انداز کوتاه‌مدت

1. تأخیر در تکمیل پروژه‌ها و افزایش هزینه اتمام: بسیاری از پروژه‌ها با مشکل نقدینگی مواجه شده‌اند و تکمیل آنها با هزینه‌مازاد همراه خواهد بود. Mehr News

2. کاهش عرضه جدید در بازار: با افت صدور پروانه و توقف پروژه‌ها احتمال کاهش عرضه آپارتمان‌های جدید در ماه‌های بعد وجود دارد که می‌تواند فشار بر قیمت‌ها ایجاد کند اگر تقاضای بالقوه بازگردد. ایرنا+1

3. نیاز به سیاست‌گذاری هدفمند: برای متعادل‌سازی بازار، ترکیبی از اقدامات (ثبات‌سازی قیمت مصالح، تسهیلات مالی به پروژه‌ها و شفافیت در آمار) لازم است — مرجع رسمی گزارش‌دهی (بانک مرکزی و مرکز آمار) ابزار مهمی برای پایش محسوب می‌شوند. cbi.ir+1

منابع کلیدی مورد استفاده (نمونه‌های پیوند شده)

• گزارش‌های تحولات بازار معاملات مسکن — سایت بانک مرکزی. cbi.ir

• نتایج طرح گردآوری اطلاعات پروانه‌های ساختمانی و گزارش‌های مرکز آمار ایران. amar.org.ir+1

• گزارش‌های خبری درباره کاهش فعالیت ساخت‌وساز (خبرگزاری‌ها، ایرنا). ایرنا

• گزارش‌ها و قیمت‌های مصالح (TGJU — شبکه اطلاع‌رسانی طلا و ارز) برای قیمت میلگرد/فلزات. شبکه اطلاع رسانی طلا و ارز+1

• تحلیل‌ها و یادداشت‌های رسانه‌ای (دنیای اقتصاد، مهر، ایلنا) درباره روند قیمت و معاملات. روزنامه دنیای اقتصاد+2Mehr News+2