تحلیل وضعیت بازار طلا در ایران در تیرماه 1404

در تیرماه 1404، بازار طلا در ایران شاهد روندی صعودی و پرتلاطم بود که نه تنها بازتابی از تحولات داخلی اقتصادی بود، بلکه تحت تأثیر نوسانات جهانی قیمت طلا، تغییرات نرخ ارز و رفتار پس انداز مردم نیز قرار داشت.  این بازار در ماه مورد بررسی به عنوان یکی از اصلیترین پناهگاه های پولی مردم در برابر تورم و بیثباتی ارزی عمل کرد و حجم معاملات آن به شدت افزایش یافت.

1. روند قیمت طلا در تیرماه 1404

در آغاز تیرماه 1404، قیمت هر گرم طلای 18 عیار در بازار آزاد تهران حدود 6 میلیون و 800 هزار تومان بود. در طول این ماه، این قیمت به تدریج افزایش یافت و در پایان ماه به حدود 7 میلیون و 400 هزار تومان رسید. این رقم معادل رشد حدود 8.8 درصدی در یک ماهه بود که یکی از بالاترین نرخهای رشد ماهانه در سال 1404 محسوب میشود.

این افزایش قیمت، همزمان با افزایش نرخ دلار (از حدود 59500 تومان در پایان خرداد به 62000 تومان در پایان تیر) رخ داد و نشان میدهد که طلا نه تنها به عنوان یک دارایی مستقل، بلکه به عنوان شاخصی موازی با ارزهای سخت در اقتصاد ایران عمل میکند.

2. عوامل داخلی مؤثر بر بازار طلا

الف) تورم و کاهش ارزش پول ملی

یکی از مهمترین عوامل فشارآور بر بازار طلا در تیرماه 1404، افزایش تورم انتظاری بود. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، تورم شهری در خردادماه 1404 به 42.7 درصد رسید و تورم 12 ماهه به 44.1 درصد افزایش یافت. این رقم، اعتماد مردم به نگهداری پول نقد را به شدت کاهش داد و باعث شد که بسیاری به سمت داراییهای فیزیکی مانند طلا، مسکن و ارز روی آورند.

دکتر نظر در تحلیل خود تأکید میکند که «در شرایطی که نرخ بهره بانکی به 22 درصد رسیده، اما تورم بالاتر از 44 درصد است، مردم دیگر به سپرده های بانکی اعتماد ندارند. طلا به عنوان یک دارایی با سابقه فرهنگی و اقتصادی در ایران، همیشه اولین گزینه پس انداز مردم بوده است.»

ب) بیثباتی در بازار ارز

همزمان با افزایش قیمت دلار، تقاضا برای طلا نیز افزایش یافت. بسیاری از مردم که به دلیل محدودیت دسترسی به ارز یا ترس از نوسانات شدید آن، نمیتوانستند ارز خارجی نگهداری کنند، به طلا به عنوان جایگزینی نسبتاً پایدار روی آوردند. این پدیده، به ویژه در میان خانوهای متوسط و پایین شهری مشهود بود.

ج) فعالیت تجار و کسبوکارهای کوچک

تجار و فعالان بخش خرد نیز در این ماه حجم قابل توجهی از سرمایه خود را به طلا تبدیل کردند. بر اساس مصاحبه های انجامشده با انجمن صنفی طلا و جواهر تهران، بسیاری از کسبوکارهای کوچک پس از دریافت درآمد نقدی، به جای سپردهگذاری در بانک، آن را به طلا تبدیل میکنند تا از تورم محافظت کنند.

3. عوامل بین المللی: قیمت طلای جهانی

در تیرماه 1404، قیمت طلای جهانی (طلای 24 عیار در بازار لندن) از حدود 2320 دلار در هر اونس به 2410 دلار رسید. این افزایش حدود 3.9 درصدی، عمدتاً ناشی از تقویت تقاضای پناهگاهی در بازارهای جهانی بود که خود ناشی از تردید در سیاستهای فدرال رزرو، تنشهای ژئوپولیتیکی در خاورمیانه و آفریقا، و کاهش اعتماد به ارزهای ملی بود.

با توجه به اینکه قیمت طلای داخلی به شدت به قیمت جهانی و نرخ دلار وابسته است، این افزایش بین المللی به طور مستقیم بر قیمت طلای ایران تأثیر گذاشت. بر اساس محاسبات بانک مرکزی، حدود 60 درصد از نوسانات قیمت طلای داخلی در این ماه به عوامل بین المللی قابل نسبت است.

4. نقش عرضه و تقاضا در بازار داخلی

عرضه طلا در ایران در تیرماه 1404 با محدودیت مواجه بود. از یک سو، واردات طلا به دلیل تحریمهای بانکی و مالی بین المللی دچار اختلال بود. بر اساس گزارش سازمان توسعه و نوسازی صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)، واردات طلا در سه ماهه نخست سال 1404 نسبت به مدت مشابه سال قبل 18 درصد کاهش یافته بود.

از سوی دیگر، تولید داخلی طلا نیز به دلیل کمبود فناوری، سرمایهگذاری محدود و مشکلات زیستمحیطی، قادر به جبران کمبود نبود. تنها معادن بزرگ فعال در این حوزه، مانند معدن طلای آلبورز و طلای زرگشت، حجم محدودی از نیاز بازار را تأمین میکردند.

در مقابل، تقاضا برای طلا به ویژه در بخش طلاهای آجیلی و سکه طرح جدید افزایش یافت. بر اساس آمار انجمن طلا، فروش سکه طرح قدیم و جدید در تیرماه 1404 نسبت به خرداد 27 درصد افزایش یافت که نشاندهنده تبدیل شدن طلا به یک ابزار پس انداز گسترده است.

5. نقش سکه طرح جدید و واکنش مردم

در تیرماه 1404، عرضه سکه طرح جدید (سکه با طرح جمهوری اسلامی و وزن استاندارد) ادامه یافت. این سکه ها که از نظر فنی و طراحی به روز شده بودند، تا حدی مورد استقبال قرار گرفتند، اما بسیاری از مردم همچنان ترجیح میدادند سکه های قدیمی (طرح قدیم) یا طلای آجیلی نگهداری کنند. دکتر نظر در این باره توضیح میدهد که «فرهنگ نگهداری طلا در ایران بیشتر بر پایه قابلیت فروش سریع و شناخت عمومی است. سکه های قدیمی و طلای آجیلی این اعتماد را دارند، اما سکه های جدید هنوز به آن سطح از پذیرش نرسیدهاند.»

6. تحلیل اقتصاد سیاسی: طلا به عنوان شاخص بیاعتمادی

دکتر نظر در تحلیل خود بر این نکته تأکید میکند که «رشد قیمت طلا در ایران تنها یک پدیده اقتصادی نیست، بلکه یک شاخص سیاسی-اقتصادی از بیاعتمادی عمومی به نظام پولی و مالی است.»
وقتی مردم به جای بانکها و بورس، به طلا روی میآورند، یعنی نظام مالی نتوانسته اعتماد آنها را جلب کند. این بیاعتمادی، در درازمدت میتواند به کاهش سرمایهگذاری بلندمدت، کاهش نقدینگی در بخش تولید و تضعیف اقتصاد واقعی منجر شود.

بر اساس گزارش بانک جهانی (2024)، کشورهایی که بخش عمدهای از پس انداز مردم به داراییهای غیرسیال (مانند طلا و مسکن) میرود، با کندی رشد اقتصادی و کاهش نوآوری مواجه میشوند.

7. توصیه های سیاستی

برای کاهش فشار بر بازار طلا و بازگرداندن پس اندازها به چرخه تولید، دکتر نظر پیشنهادات زیر را ارائه میدهد:

1. کاهش تورم به صورت پایدار از طریق هماهنگی بین سیاستهای پولی و مالی.
2. ایجاد اعتماد به سیستم بانکی با افزایش شفافیت و کاهش نقدینگی غیرضروری.
3. حمایت از بازارهای مالی جایگزین مانند بورس و صندوقهای سرمایهگذاری بلندمدت.
4. شفافسازی در عرضه و قیمت طلا و جلوگیری از دخالتهای غیرقانونی در قیمتگذاری.
5. توسعه معادن طلا و جذب سرمایهگذاری خارجی در بخش اکتشاف و استخراج.

جمع‌بندی

تیرماه 1404، ماهی از رشد چشمگیر قیمت طلا در ایران بود که ریشه در ترکیبی از فشارهای تورمی، بیثباتی ارزی، نوسانات جهانی و کاهش اعتماد به نهادهای مالی داشت. طلا در این ماه نه تنها به عنوان یک کالای لوکس یا زینتی، بلکه به عنوان ابزار اصلی پس انداز و محافظ در برابر تورم عمل کرد. آینده بازار طلا در ایران به بهبود معیارهای کلان اقتصادی و بازسازی اعتماد عمومی وابسته است. تا زمانی که اقتصاد واقعی نتواند امنیت پس انداز را تضمین کند، طلا به عنوان پناهگاه اصلی مردم باقی خواهد ماند.

مراجع:

1. مرکز آمار ایران، گزارش تورم ماهانه، خرداد 1404.
2. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، گزارش نقدینگی و ارز، تیر 1404.
3. انجمن صنفی طلا و جواهر تهران، گزارش فروش طلا و سکه، تیرماه 1404.
4. سازمان توسعه و نوسازی صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)، گزارش واردات و تولید طلا، سه ماهه نخست 1404.
5. World Gold Council, Gold Demand Trends, June 2025.
6. World Bank, Iran Economic Monitor, Summer 2024.
7. International Monetary Fund (IMF), Middle East Economic Outlook, June 2025.
8. دفتر تحقیقات مجلس شورای اسلامی، گزارش نگرش اقتصادی مردم، خرداد 1404.