آرامش کوتاه‌مدت سکه در سایه تورم و انتظارات

در اقتصاد ایران، سکه طلا همواره فراتر از یک دارایی مالی، نمادی از ثبات نسبی در برابر نوسانات پول ملی بوده است. خانوارها، به‌ویژه در لایه‌های متوسط و پایین جامعه، سکه را نه تنها به‌عنوان ذخیره ارزش، بلکه به‌عنوان بخشی از فرهنگ مالی خود — از جهیزیه تا پس‌انداز اضطراری — در نظر گرفته‌اند. اما در ماه شهریور ۱۴۰۴، این نماد قدیمی ثبات، خود شاهد یکی از آرام‌ترین دوره‌های سال بود.

قیمت سکه طلای امامی — معیار اصلی بازار سکه در ایران — در ابتدای شهریور در محدوده ۸۲۰ میلیون ریال قرار داشت. تا پایان ماه، این رقم تنها به حدود ۸۴۵ میلیون ریال رسید؛ یعنی رشدی معادل ۳ درصد در یک ماه که در شرایط تورمی کنونی، بیشتر شبیه به ثبات قیمتی تلقی می‌شود تا روند صعودی واقعی.

این آرامش نسبی، در مقایسه با نوسانات شدید ماه‌های قبل — به‌ویژه مرداد که سکه بیش از ۱۲ درصد نوسان داشت — بسیار چشمگیر است. اما پرسش اصلی این است: آیا این ثبات، نشانه‌ی بهبود اقتصادی است یا صرفاً وقفه‌ای کوتاه‌مدت در میان بحران‌های ساختاری؟

پاسخ در تعامل سه عامل کلیدی نهفته است: ثبات نرخ ارز، کاهش تقاضای فصلی و رقابت با سایر بازارهای مالی.

اولین و مهم‌ترین عامل، ثبات نسبی نرخ دلار در شهریور بود. بر اساس گزارش‌های خبرگزاری اقتصادی تسنیم و مرکز مطالعات پارلمان، دلار در این ماه بین ۶۸۰ تا ۷۰۰ هزار ریال نوسان محدودی داشت. از آنجا که قیمت سکه در ایران به‌طور مستقیم تحت تأثیر نرخ ارز و قیمت جهانی طلاست، این ثبات، فشار صعودی بر بازار سکه را کاهش داد.

دوم، تقاضای فصلی برای سکه در شهریور کاهش یافت. این ماه معمولاً با پایان فصل عروسی‌ها و کاهش تقاضای جهیزیه همراه است. همزمان، هزینه‌های آموزشی خانواده‌ها (ثبت‌نام مدارس، خرید لوازم التحریر و …) باعث شد بسیاری از خانوارها از خرید سکه به‌عنوان سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت صرف‌نظر کنند.

سوم، رقابت با بازارهای جایگزین، به‌ویژه بورس و فرابورس، نقش مهمی ایفا کرد. در شهریور، بازار سرمایه رشد ۵ تا ۷ درصدی داشت و سهام شرکت‌های دانش‌بنیان جذابیت ویژه‌ای پیدا کرد. این امر بخشی از سرمایه‌های کوچک را از سکه به سمت سهام سوق داد — به‌ویژه در میان جوانان و سرمایه‌گذاران شهری که به دنبال بازدهی بالاتر بودند.

با این حال، این آرامش نباید گمراه‌کننده باشد. تورم سالانه بالای ۴۰ درصد (بر اساس آمار مرکز آمار ایران) همچنان ارزش واقعی سکه را زیر سؤال می‌برد. رشد ۳ درصدی در یک ماه، در برابر تورم ماهانه‌ی تقریبی ۳.۵ درصد، به‌معنای کاهش ارزش واقعی این دارایی است. به عبارت دیگر، سکه در شهریور نه ثروت‌آفرین بود، بلکه تنها از افت بیشتر جلوگیری کرد.

از دید اجتماعی نیز، رفتار مردم نسبت به سکه در حال دگرگونی است. در گذشته، سکه تنها گزینه‌ی قابل اعتماد برای ذخیره‌سازی بود. اما امروز، با گسترش دسترسی به فضای مجازی و آشنایی بیشتر جوانان با ابزارهای مالی نوین، سکه دیگر تنها گزینه نیست. این تحول، هرچند مثبت است، اما در عین حال نشان‌دهنده‌ی شکنندگی اعتماد به پول ملی نیز هست — چرا که مردم همچنان به دنبال فرار از ریال هستند، حتی اگر به سمت سهام یا ارز دیجیتال باشد.

در نهایت، چشم‌انداز سکه تا پایان سال ۱۴۰۴ به دو سناریو بستگی دارد:

• در سناریوی خوش‌بینانه، با حفظ ثبات ارز و کنترل نقدینگی، سکه ممکن است تا پایان سال در محدوده ۸۶۰ تا ۸۹۰ میلیون ریال نوسان کند.
• اما در سناریوی بدبینانه — مثلاً در صورت تشدید تحریم‌ها یا بروز بحران ارزی — سکه می‌تواند به سرعت به سمت مرز یک میلیارد ریال حرکت کند.

در مجموع، شهریور ۱۴۰۴ برای بازار سکه، ماهی از تنفس کوتاه‌مدت بود؛ نه پایان بحران، بلکه وقفه‌ای در میان طوفان‌های اقتصادی که هنوز پایانی برایشان در نظر گرفته نشده است. و در این میان، سکه همچنان آینه‌ای است که ناامنی‌های اقتصادی و اجتماعی جامعه ایران را منعکس می‌کند.