اقتصاد خرد و کلان در اسفند ماه

# تحلیل جامع وضعیت اقتصاد کلان و خرد ایران در اسفند ماه ۱۴۰۳

## مقدمه: چارچوب تحلیلی

اقتصاد ایران در اسفند ماه ۱۴۰۳ در شرایط پیچیده و پرتنشی قرار داشت که تحت تأثیر عوامل ساختاری داخلی و فشارهای خارجی شکل گرفته بود. این تحلیل به بررسی عمیق شاخص‌های کلان اقتصادی و اثرات آن بر زندگی روزمره مردم (اقتصاد خرد) می‌پردازد.

## بخش اول: وضعیت اقتصاد کلان

### ۱. تورم و شاخص‌های قیمتی

– **نرخ تورم سالانه**: مرکز آمار ایران نرخ تورم سالانه ۱۴۰۳ را ۳۲.۵ درصد اعلام کرد که نسبت به ماه قبل ۰.۵ واحد درصد افزایش نشان می‌داد .
– **تورم نقطه‌به‌نقطه**: این شاخص در اسفند ۱۴۰۳ به ۳۷.۱ درصد رسید که نشان‌دهنده افزایش ۱.۸ واحد درصدی نسبت به ماه قبل بود .
– **تورم ماهانه**: شاخص قیمت مصرف‌کننده در اسفند ۳.۳ درصد رشد داشت که گروه خوراکی‌ها با ۴.۹ درصد بیشترین سهم را در این افزایش داشتند .
– **شکاف دهک‌های درآمدی**: فاصله تورمی بین دهک دوم (۳۱.۱%) و دهک نهم (۳۲.۸%) به ۱.۷ واحد درصد کاهش یافت .

### ۲. بازار ارز و پول ملی

– **سقوط تاریخی ریال**: ارزش ریال به پایین‌ترین حد تاریخی خود رسید و دلار در روزهای پایانی سال به مرز ۱۰۰ هزار تومان نزدیک شد .
– **عوامل فشار**: مشکلات ساختاری اقتصاد، افزایش نقدینگی (به ۹۷۲۳ هزار میلیارد تومان در دی‌ماه) و تنش‌های ژئوپلیتیک مهم‌ترین دلایل این سقوط بودند .
– **اثرات استیضاح همتی**: استیضاح وزیر اقتصاد در ۱۳ اسفند باعث تشدید نوسانات بازار شد و ۱۴۰۰ میلیارد تومان پول حقیقی از بورس خارج شد .

### ۳. بازار سرمایه

– **افت شاخص‌ها**: شاخص کل بورس در هفته سوم اسفند ۱.۹ درصد و شاخص هموزن ۲.۷۸ درصد کاهش یافت .
– **خروج سرمایه**: تنها در ۱۳ اسفند، ۱۴۰۰ میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شد که نشان‌دهنده بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران بود .

### ۴. بخش انرژی و صنعت

– **بحران انرژی**: قطعی‌های گسترده برق و گاز در زمستان ۱۴۰۳ به اوج خود رسید و نزدیک به نیمی از ظرفیت شهرک‌های صنعتی متوقف شد .
– **رکوردهای تولیدی**: برخی واحدهای صنعتی مانند فولاد اکسین خوزستان با تولید ۵۱۴۰ تن اسلب در ۱۲ اسفند، رکوردهای مثبتی ثبت کردند .

## بخش دوم: اقتصاد خرد و معیشت خانوارها

### ۱. قدرت خرید و سبد مصرفی

– **فقر مطلق**: برآوردها نشان می‌دهد حدود ۳۰.۱ درصد جمعیت (بیش از ۲۵ میلیون نفر) زیر خط فقر مطلق زندگی می‌کنند .
– **سبد معیشت**: هزینه سبد حداقلی یک خانوار کارگری به بیش از ۲۳ میلیون تومان رسید که برای بسیاری غیرقابل تأمین بود .
– **تغییر الگوی مصرف**: کاهش مصرف سرانه کالری و پروتئین در دهک‌های کم‌درآمد مشهود بود .

### ۲. بازار مسکن و ساخت‌وساز

– **رکود تقاضا**: با وجود رشد ۳۵ درصدی صدور پروانه‌های ساخت در تهران، بازار معاملات مسکن به دلیل کاهش قدرت خرید در رکود عمیقی قرار داشت [براساس تحلیل قبلی ارائه شده به کاربر].
– **تمرکز جغرافیایی**: ۵۶ درصد فعالیت‌های ساخت‌وساز در مناطق جنوبی تهران (مناطق ۹ تا ۲۰) متمرکز بود [براساس تحلیل قبلی].

### ۳. بازار طلا و کالاهای سرمایهای

– **هجوم به طلا**: قیمت سکه به رکورد ۸۰ میلیون تومان رسید و حدود ۲۰ میلیون نفر برای خرید ارز و طلا در صف بانک مرکزی قرار گرفتند .
– **علل گرایش**: بی‌اعتمادی به ریال و جستجوی پناهگاه امن سرمایه، اصلی‌ترین دلایل این هجوم بود .

## بخش سوم: چالش‌ها و چشم‌انداز

### ۱. چالش‌های ساختاری

– **کسری بودجه**: با سطحی بالای ۵۰ درصد، امکان کنترل تورم در کانال ۳۰ درصد وجود نداشت .
– **ناترازی انرژی**: مشکلات بخش انرژی به حدی رسید که مدارس و دانشگاه‌ها به آموزش مجازی روی آوردند .
– **رشد اقتصادی**: بخش صنعت و معدن (بدون نفت) در پاییز ۱۴۰۳ رشد صفر درصدی را تجربه کرد .

### ۲. چشم‌انداز آینده

– **پیش‌بینی تورم ۱۴۰۴**: کارشناسان نرخ تورم سال آینده را بین ۴۰ تا ۶۰ درصد پیش‌بینی می‌کنند .
– **ریسک‌های سیاسی**: بازگشت ترامپ و تشدید تحریم‌ها می‌تواند شوک‌های جدیدی به اقتصاد وارد کند .
– **راهکارهای احتمالی**: برخی کارشناسان بر لزوم اصلاحات ساختاری در نظام بانکی و کنترل نقدینگی تأکید دارند .

## جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

اقتصاد ایران در اسفند ۱۴۰۳ درگیر تناقضات آشکاری بود:
– از یک سو شاهد رشد در برخی شاخص‌های اسمی مانند صدور پروانه ساخت بودیم
– از سوی دیگر رکود عمیق در تولید و معاملات مشهود بود
– تورم بالا و سقوط ارزش ریال فشار بی‌سابقه‌ای بر معیشت مردم وارد کرد
– بحران انرژی و ناترازی‌های بودجه‌ای، چالش‌های ساختاری اقتصاد را تشدید کرد

چشم‌انداز اقتصادی برای سال ۱۴۰۴ با توجه به تداوم این روندها چندان مثبت ارزیابی نمی‌شود و نیاز به اصلاحات عمیق ساختاری در سیاست‌های پولی، مالی و انرژی احساس می‌شود.